Þegar lekandi efni spýtist eða lykt fyllir rýmið þá er að giska hættulegt. Safety Data Sheet (SDS) er skjalið sem fjarlægir ágiskanir. Það útskýrir hvað efnið er, hvað það getur gert við fólk og umhverfi og nákvæmlega hvernig á að meðhöndla, geyma og bregðast við skref fyrir skref.
Hvað er Safety Data Sheet
Safety Data Sheet (SDS) er opinber upplýsingablatt um efni. Það segir þér hvað varan er, hvaða hættur hún hefur og hvernig á að nota, geyma og bregðast við á öruggan hátt, skref fyrir skref.
Öll SDS fylgja sama 16‑kafla sniðinu samkvæmt Globally Harmonized System (GHS) sem innleitt er á Íslandi. Það þýðir að lykilupplýsingar eins og hættur, fyrstuhjálp og persónuleg vernd eru alltaf á sama stað, sama hvaða framleiðandi.
Til dæmis ef starfsmaður kemst óvart í snertingu við efni við meðhöndlun þá ætti fyrsta skrefið að vera að grípa í SDS. Í kafla sem fjallar um fyrstu hjálp stendur nákvæmlega hvernig bregðast eigi við í slíkum aðstæðum sem kemur í veg fyrir frekari skaða.
Þess vegna er SDS handbók fyrir efni: það segir skýrt frá hættum, persónulegri vernd, viðbrögðum við slysum og neyðarástandi svo við getum brugðist hratt og rétt.
Af hverju þurfum við SDS
Fyrir alþjóðlegar staðla var upplýsingablöð efna mjög mismunandi, með mismunandi uppsetningum, vantar upplýsingar og óljósa hættu. Starfsmenn, yfirmenn og neyðarteymi þurftu oft að giska í krísu.
Til að laga þetta samræmdu löggjafarvald og reglugerðir sniðið með GHS. Á Íslandi gildir löggjöf um efni, Chemicals Act No 61/2013 sem innleiðir m.a. CLP Regulation (Flokkun, merking og pökkun efna) og sækist fyrir að tryggja að efni beri réttar merkingar. Markmiðið er einfalt: að mikilvæg öryggisupplýsingar séu aðgengilegar þannig að hver sem er geti fundið þær hratt , á framleiðslulínu, í rannsóknarstofu, á losunarstað eða í neyð.
16 kaflar SDS
Öll SDS fylgja sama 16‑kafla sniðinu samkvæmt Globally Harmonized System (GHS) sem innleitt er á Íslandi. Það þýðir að lykilupplýsingar eins og hættur, fyrstu hjálp og persónuleg vernd eru alltaf á sama stað, sama hvaða framleiðandi.“
| # | Kafli | Hvað fjallar hann um | Af hverju það skiptir máli | Helstu not |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Auðkenning | Nafn vöru, ætluð notkun, upplýsingar um birgi, neyðarnúmer | Staðfestir að þetta sé rétta SDS; hver á að hringja í neyð | Staðfesta vöru; neyðarsamband |
| 2 | Hættugreining | Piktógröf, viðvörunarorð, H/P setningar, hættuflokkar | Hröð yfirsýn yfir áhættu áður en efni er meðhöndlað | Velja persónuvernd; samræma merkingar |
| 3 | amsetning / Innihaldsefni | Innihald, CAS-númer, styrkleikar | Hjálpar við mat á hættu og læknisaðgerð | Upplýsingar um eitur / eiturefni |
| 4 | Fyrstu hjálparaðgerðir | Hvað á að gera við augum/húð/innöndun/át | Nákvæm viðbrögð til að draga úr skaða | Strax hjálp |
| 5 | Eldvarnaaðgerðir | Hvað slökkvitæki á að nota, sérstakar eldhættur, ráðleggingar | Örugg slökkvunarviðbrögð; rétt efni | Eldvörnum samkvæmt efninu |
| 6 | Viðbrögð við leka | Lokun lekandi efnis, hreinsun, vernd starfsfólks / umhverfis | Takmarkar útbreiðslu og mengun | Notkun tólpakassa & vernd fyrir frárennsli |
| 7 | Meðhöndlun og geymsla | Örugg meðhöndlun, geymsluskilyrði, óviðeigandi blöndun | Forðast atvik áður en þau gerast | Hvar/hvernig á að geyma efnið |
| 8 | Stjórnun útsetningar / Persónuleg vernd | Mörk fyrir útsetningu, loftræsting, nauðsynleg vernd | Forðast atvik áður en þau gerast | Velja rétta persónuvernd; setja öryggisráðstafanir |
| 9 | Efnis- og efniseiginleikar | Útlit, lykt, pH, bræðslupunktur o.fl. | Spá fyrir um hegðun efnis; áhætta fyrir eld / kveikju | Reglur um meðhöndlun eldfjarlægra efna |
| 10 | Stöðugleiki og efnahvörf | Hvað gerir efnið óstöðugt / hvarfast, óviðeigandi blöndun | Forðast hættulegar efnahvörf | Aðskilnaður; örugg vinnsluaðferð |
| 11 | Toxísk upplýsing | Heilsuáhrif, áhrif við snertingu / inntöku / innöndun, einkenni | Stýrir læknisaðgerð og varnir and protection | Mat á heilsuvá |
| 12 | Umhverfisupplýsingar | Áhrif á vatnalíf, varanleiki, bio‑akkumulation | Verndar umhverfi | Vernd frárennslis, förgunaráætlun |
| 13 | Fyrirkomulag förgunar | Hvernig á að henda efni / ílát samkvæmt reglum | Löggilt, örugg förgun | Merkja rusl & proper förgun |
| 14 | Flutningsupplýsingar | UN-númer, flutningsnafn, hættuflokkur, pökkun | Öruggur og löglegur flutningur | Flutningsskjöl og merkingar |
| 15 | Upplýsingar um reglur | Gildandi lög (CLP/GHS á Íslandi og EES), undanþágur, takmarkanir | Tryggir að við séum í samræmi við reglur | Staðfesting á regluverkum |
| 16 | Önnur upplýsingar | Dagsetning endurskoðunar, heimildir, skammstafanir | Tryggir að upplýsingarnar séu nýjustu | VStjórn á útgáfum; athugasemdaskrá |
Hver þarf að skilja SDS
Hver sem kaupir, geymir, flytur, blandar, notar, hreinsar eða bregst við í kringum efni , t.d. framleiðsluteymi, vöruhús, rannsóknarstofur, hreinsiteymi, yfirmenn, EHS stjórnendur og neyðarteymi. Öryggi er ekki bara verk EHS það er fyrir alla á gólfinu nálægt efnum.
Af hverju SDS er mikilvægt
Ef eitthvað spillist eða lykt fyllir rýmið þá giskar maður ekki. Þá opnum við SDS. Þar finnur maður upplýsingar um hættur, persónulega vernd og fyrstu hjálp hratt nóg til að koma í veg fyrir skaða. Hér eru nokkrar leiðir sem SDS hjálpar:
- Það kemur í veg fyrir meiðsli. SDS sýnir raunverulega áhættu (eld, eitur, tæringu, skaða á umhverfi) og þær varnir sem stoppa þær: persónuvernd, loftræsting, geymsluskilyrði, óviðeigandi blöndun. Þegar teymi skoðar kafla 2 og 8 fyrir vinnu fækkar slysum.
- Það flýtir fyrir fyrstu hjálp og viðbrögðum við leki. Ef eitthvað fer úrskeiðis þá er ekki grín. Opna skal kafla 4 og fylgja leiðbeiningum nákvæmlega; nota kafla 6 til að loka lekum og vernda frárennsliskerfi; og kafla 5 til að velja rétt slökkvitæki. Ótti breytist í áætlun.
- Það heldur merkjum og þjálfun heiðarleg. Merkingar vinnustaðar og aukagáma skulu samsvara kafla 2, sömu piktógröf, viðvörunarorð og H/P setningar. Þjálfun styrkir þá reglur svo tungumálið sé stöðugt á skilti, merkjum og æfingum.
- Það sýnir samræmi. Lög og reglur gera kröfu um að gild SDS séu aðgengileg vakt eftir vakt. Skipulagður SDS‑stjórnun, eitt SDS per vöru, skráningarsaga og skjót aðgangur umbreyta skoðunum í sýn, ekki flótta.
- Það verndar umhverfið. SDS útskýrir vistfræðilega áhættu (kafli 12) og rétta förgun (kafli 13). Að fylgja þessum skrefum kemur í veg fyrir mengun, sektir og óvæntar kostnaðarskekkjur.
Er SDS skylda samkvæmt lögum á Íslandi
Já, ef efnið er hættulegt. Ísland fylgir lögum og reglugerðum sem innleiða GHS/CLP í samræmi við Chemicals Act No 61/2013 og reglugerðinn sem framkvæmir CLP. SDS verður að vera tiltæk á íslensku eða ensku. Ef SDS er á ensku þarf að inkludera upplýsingarnar fyrir íslenska neyðarsvarið, til dæmis samband við Poison Centre at the University Hospital of Iceland (sími +354 543 2222) í kafla 1.4.
Bestu vinnubrögð til að stjórna SDS
Nota stýrikerfi eins og „SDS Manager“ sem gerir venjur auðveldari með eina leitandi gagnagrunn, QR / offline aðgang, og merkingar sem passa við SDS þannig að öryggi verði venja og reglur sýnilegar.
Að lokum er SDS ekki bara pappírsverk. SDS er handbók sem verndar fólk þegar sekúndur skipta máli. Þegar við geymum eitt SDS per vöru, gerum aðgang strax tiltækan og samræmum merkimiða við sömu gögn þá verður vinnustaðurinn rólegri og ákvarðanir hraðari.
Hraðsvör (FAQ)
Spurning: Er SDS það sama og MSDS
Svaraðu: MSDS var eldri snið. SDS er nú þegar staðlað 16‑kafla snið sem er samræmt GHS og notað nú.
Spurning: Þurfa öll efni SDS
Svaraðu: Nei. En hættuleg efni þurfa SDS og margir vinnuveitendur halda SDS fyrir efni sem eru á mörkum til að þjálfa og bregðast við með vissu.
Spurning: Hvar finn ég rétta SDS
Svaraðu: Byrjaðu hjá birgi eða framleiðanda. Tryggðu að dagsetning endurskoðunar sé núgild og vörunafn passi við það sem þið notið.
Mehreen Iqbal
Started with a Bachelors in Microbiology, then a Masters in Public Health; Currently a Chemical Safety | Workplace Safety Expert.